Stronnictwo Demokratyczne (SD) – polska
partia polityczna
.
Początki działalności
Stronnictwo Demokratyczne uznaje za swój początek rok 1937, kiedy w
Warszawie
, potem w
Krakowie
,
Łodzi
,
Lwowie
,
Wilnie
,
Katowicach
,
Sosnowcu
,
Bielsku
,
Poznaniu
,
Kaliszu
,
Gdyni
i innych mniejszych miastach
II Rzeczypospolitej
powstawały
Kluby Demokratyczne
, które pod koniec 1937 stworzyły niezależny społecznie ruch demokratyczny. Program tych klubów został wyrażony w tzw. "małej deklaracji demokratycznej". Został on przyjęty 16 października 1937 na konstytucyjnym zebraniu Klubu Demokratycznego w Warszawie. Program ten nadawał klubowi opozycyjny charakter przeciwko rządowi
sanacyjnemu
. Kluby te opowiedziały się wówczas przeciwko tendencjom
totalitarnym
i
nacjonalistycznym
.
Antydemokratyczna polityka sanacji oraz zagrożenia wynikające ze strony hitlerowskich Niemiec przyczyniły się do przyspieszenia decyzji o utworzeniu nowej partii politycznej, reprezentującej na scenie politycznej inteligencję demokratyczną.
Powstanie SD
Decyzja o powołaniu Stronnictwa Demokratycznego zapadła 12 czerwca 1938 na Zjeździe Klubów Demokratycznych we Lwowie (działających od 18 września 1937 wśród inteligencji i drobnych przedsiębiorców), natomiast I Kongres SD odbył się 15–16 kwietnia 1939 w Warszawie.
15 kwietnia 1939, podczas Ogólnopolskiego Zjazdu Założycielskiego (I Kongresu SD), w programie partii zapisano m.in. plan uzdrowienia i rozwoju gospodarki (gospodarka planowa, swoboda działania związków zawodowych, nacjonalizacja głównych działów przemysłu, reforma rolna) i podniesienie poziomu edukacji. Występowano przeciwko koncepcjom nacjonalistycznym i totalitarnym, jak również przeciw autorytarnej
sanacji
. Postulowano również modernizację armii oraz rozbudowę potencjału wojennego. Na czele partii stanęli
Mieczysław Michałowicz
i
Mikołaj Kwaśniewski
.
Okres II wojny światowej
W czasie
II wojny światowej
członkowie stronnictwa weszli w struktury Polski Walczącej pod kryptonimem Prostokąt. Wydawali między innymi pisma: "Myśl Społeczno-Polityczna", "
Dziennik Polski
", "
Polska Walcząca
" i 'Nowe Drogi". W 1942, głównie z inicjatywy działaczy SD, powołano Główną Radę Pomocy Żydom "
Żegota
" oraz
Społeczną Organizację Samoobrony
.
W 1943 doszło do sporów wewnątrz kierownictwa SD, w wyniku czego wyłoniły się: Stronnictwo Demokratyczne, uznające
Rząd RP na uchodźstwie
i komunizujące Stronnictwo Polskiej Demokracji pod przewodnictwem
Romualda Millera
. Stronnictwo Demokratyczne uznawało
Polskie Państwo Podziemne
i wspólnie z
Polską Niepodległą
, Związkiem Wolnej Polski, Polską Walczącą, Zjednoczeniem Robotników Polskich oraz Unią Związków Zawodowych Pracowników Umysłowych tworzyło
Zjednoczenie Demokratyczne
, będące częścią składową
Rady Jedności Narodowej
.
Zjednoczenie Demokratyczne wydawało "Nowy Dzień" i "Głos Wolny Wolność Ubezpieczający". W 1945
Eugeniusz Czarnowski
i
Stanisław Michałowski
zostali aresztowani przez
NKWD
, a następnie wywiezieni do
Moskwy
i sądzeni w
procesie moskiewskim
.
Po wojnie
W kraju
W sierpniu 1944 na terenach zajętych przez
Armię Czerwoną
"grupa restytucyjna" (w skład której weszli m.in.:
Wincenty Rzymowski
,
Leon Chwistek
,
Jan Karol Wende
,
Leon Chajn
,
Jan Rabanowski
i Zygmunt Sobolewski) odtworzyła Stronnictwo Demokratyczne i weszła w struktury władzy jako partia sojusznicza wobec
PPR
(w ramach tzw.
Bloku Demokratycznego
), a potem
PZPR
.
Formalne wznowienie działalności SD nastąpiło w dniu 18 sierpnia 1944, bowiem wtedy powołano w
Lublinie
Tymczasowy Zarząd Główny SD, z Wincentym Rzymowskim jako przewodniczącym ZG SD. W dniu 24 września 1944 TZG SD przyjął "Deklarację Stronnictwa Demokratycznego", którą 28 września 1944 opublikował dziennik
Rzeczpospolita
. Rzymowski nie miał zatem żadnego mandatu do podpisania w imieniu SD Manifestu
PKWN
z dnia 22 lipca 1944.
W utworzonej po II wojnie światowej
Krajowej Radzie Narodowej
SD było reprezentowane przez 17 posłów, a w
Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej
przez dwóch ministrów.
W 1946 SD, mimo coraz większego podporządkowania ugrupowania PPR, przyjęło jako cel obronę praw inteligencji i rzemieślników w systemie komunistycznym, sprzeciwiało się między innymi likwidacji prywatnej własności w handlu oraz niezależnej spółdzielczości. W latach 1946–1947 liczebność partii sięgnęła 100 000 członków, powstawały Koła Zakładowe SD z zakładach przemysłowych i kopalniach (m.in. na
Górnym Śląsku
, gdzie aktywny napływ robotników do SD popierał szef jego Zarządu Wojewódzkiego
Edmund Odorkiewicz
). Wprowadziło to popłoch w kierownictwach PPR i
PPS
, które przeciwstawiały się rozrostowi mniejszych stronnictw sojuszniczych. Postanowiono ograniczyć działalność i liczebność partii. Ponieważ podobny los spotkał
chadeckie
Stronnictwo Pracy
w 1950, na wniosek kierownictwa SP dołączyła do SD pewna część działaczy likwidowanego SP wraz z personelem etatowym, wydawnictwami, drukarniami i agendami. Stronnictwo Demokratyczne przejęło wówczas m.in. wydawany przez SP
Ilustrowany Kurier Polski
. Do Klubu Poselskiego SD przystąpili posłowie wybrani z listy Stronnictwa Pracy.
Podporządkowane PZPR oraz organiczone liczebnie Stronnictwo było jednym z członków Frontu Narodowego (1952–1957),
Frontu Jedności Narodu
(1957–1983) oraz
PRON
(1983–1989). Popierało politykę PZPR w zamian za namiastkę spokoju w środowiskach rzemieślniczych, kupieckich i inteligenckich. Uzyskiwało jednocześnie symboliczny wpływ na sprawowanie władzy w rządzie i radach narodowych, gdzie reprezentowane było w sposób śladowy. Posiadało z klucza swoich ministrów, radnych, posłów oraz wiceprzewodniczących prezydiów rad narodowych różnego szczebla (później: wiceprezydentów miast i wiceprzewodniczących rad narodowych).
Pomimo silnego nacisku ze strony PZPR i służb specjalnych partia pozostała jedną z nielicznych w bloku wschodnim partii niemarksistowskich i postrzegana była jako swoisty azyl myśli demokratycznej, a także ugrupowanie do którego mogły wstępować osoby wierzące. Współpracowała z
Czechosłowacką Partią Socjalistyczną
,
Liberalno-Demokratyczną Partią Niemiec
,
Socjaldemokratyczną Partią KRLD
oraz Demokratyczną Ligą Wietnamu.
W czasie przemian lat 80. Stronnictwo podjęło pewne próby uniezależnienia się od PZPR. W 1981 na XII Kongresie SD przedstawiło propozycje powołania
Trybunału Stanu
,
Trybunału Konstytucyjnego
,
Rzecznika Praw Obywatelskich
oraz przywrócenia
Senatu
. Zaproponowano także, aby rocznica uchwalenia
Konstytucji 3 Maja
(która wcześniej była "wewnętrznym" świętem Stronnictwa Demokratycznego) stała się świętem państwowym. Postulaty były podtrzymywane przez cały stan wojenny.
Po ogłoszeniu stanu wojennego Stronnictwo Demokratyczne przystąpiło do PRON, przewodniczący partii
Edward Kowalczyk
był wówczas wicepremierem w rządzie Jaruzelskiego i popierał wprowadzenie stanu wojennego.
Na emigracji
Stronnictwo Demokratyczne po 1939 działało również na emigracji: we
Francji
,
Wielkiej Brytanii
i USA. Do jego liderów należeli
Stanisław Olszewski
, Andrzej Rosner, dr Janusz Bryliński i
Feliks Gadomski
(USA). W styczniu 1946 lider SD dr Olszewski podpisał w
Londynie
o przyłączeniu się SD do Rady Polskich Stronnictw Politycznych wraz z przedstawicielami Stronnictwa Narodowego, PPS,
Stronnictwa Pracy
oraz Stronnictwa Ludowego[1]. Stronnictwo popierało rząd
Tomasza Arciszewskiego
. W 1950 SD wraz ze Stronnictwem Pracy oraz zwolennikami
Stanisława Mikołajczyka
powołało do życia Polski Narodowy Komitet Demokratyczny, który nie uznawał rządu RP na uchodźstwie, jednak w 1954 partia weszła w skład Tymczasowej Rady Jedności Narodowej. SD emigracyjne było afiliowane przy Unii Liberalno-Demokratycznej Europy Środkowo-Wschodniej (Liberal-Democratic Union of Central-Eastern Europe, LDUCEE) z siedzibą w
Nowym Jorku
. Wśród 16 polskich przedstawicieli w ACEN znajdował się polityk SD[2].
Okrągły Stół i Sejm kontraktowy
W myśl ustaleń
Okrągłego Stołu
w wyborach do "
Sejmu kontraktowego
" w 1989 Stronnictwu przyznano 27 mandatów poselskich. Po niepowodzeniu misji utworzenia rządu przez
Czesława Kiszczaka
SD zawiązało koalicję z "
Solidarnością
" oraz
ZSL
i współtworzyło pierwszy demokratyczny rząd
Tadeusza Mazowieckiego
, przez co PZPR znalazło się w mniejszości i straciło kierowniczą rolę w państwie. Z ramienia Stronnictwa w rządzie zasiedli wówczas: prof.
Jan Janowski
(wicepremier i kierownik Urzędu Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń),
Aleksander Mackiewicz
(minister rynku wewnętrznego) i
Marek Kucharski
(minister odpowiedzialny za stworzenie resortu łączności). Wicemarszałkiem sejmu reprezentującym Stronnictwo Demokratyczne została
Teresa Dobielińska-Eliszewska
. W tym samym roku, na wniosek Klubu Poselskiego SD przywrócono tradycyjną nazwę Państwa Polskiego – "Rzeczpospolita Polska". Rok później, również na wniosek SD, przywrócono przedwojenne godło państwowe.
III Rzeczpospolita
Powstanie systemu wielopartyjnego oraz spory co do dalszej formy aktywności oraz linii politycznej partii sprawiły, że wielu działaczy Stronnictwa odeszło z partii lub przeszło do innych ugrupowań. Byli wśród nich reformatorzy SD
Jerzy Robert Nowak
,
Tadeusz Bień
,
Kazimierz Mieczysław Ujazdowski
,
Piotr Winczorek
i
Jerzy Slezak
.
W
wyborach do Sejmu w 1991
SD wystartowało samodzielnie, uzyskując 1 mandat; posłem Stronnictwa został
Jan Świtka
. Ugrupowanie nie przejawiało aktywności w okresie opozycji pozaparlamentarnej, będąc jednocześnie areną konfliktu wewnętrznego podczas rządów
Rafała Szymańskiego
, który został ostatecznie odwołany z funkcji szefa SD jesienią 1993. W
wyborach parlamentarnych w 1993
działacze SD startowali z list
Unii Pracy
,
SLD
,
PSL
,
BBWR
i
UPR
. Ugrupowanie wprowadziło wówczas do Sejmu 3 posłów (wśród nich 2 osoby z listy UP, 1 z SLD). W 1996 Stronnictwo zawarło porozumienie wyborcze z
Unią Wolności
,
Stronnictwem Ludowo-Chrześcijańskim
,
Republikanami
i
Partią Konserwatywną
na okres
wyborów w 1997
, co przełożyło się na mandaty w
Sejmie III kadencji
dla
Jana Klimka
i
Stanisława Pilniakowskiego
). Mimo relatywnego sukcesu aktyw SD wyrażał rozczarowanie aliansem z UW, z którą Stronnictwo sprzymierzyło się również na okres wyborów samorządowych. Rozpoczęły się rozmowy Jana Klimka z
Partią Ludowo-Demokratyczną
, Unią Pracy i Polskim Stronnictwem Ludowym. W wyniku spadku popularności ugrupowań postsolidarnościowych SD zmieniło w 2000 sojusznika, popierając
Aleksandra Kwaśniewskiego
w
wyborach prezydenckich
, a następnie podpisując umowę o starcie na listach
SLD-UP
. W Sejmie zasiadł wówczas jeden przedstawiciel tej partii – ówczesny jej prezes Jan Klimek, co doprowadziło do kolejnego rozczarowania nieudanym aliansem w szeregach SD. Jan Klimek do końca kadencji zasiadał w klubie parlamentarnym SLD.
Od 2002 przewodniczącym partii był
Andrzej Arendarski
(zrezygnował 2 grudnia 2006). W 2005 Stronnictwo Demokratyczne było inicjatorem i współtwórcą Komitetu Wyborczego Centrum tworzonego przez SD,
Partię Centrum
,
Inicjatywę dla Polski
,
Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe
, Wspólnotę Samorządową i wiele innych organizacji społecznych, zawodowych i gospodarczych, wspólnie startujących w
wyborach do parlamentu w 2005
, deklarujących powyborcze zjednoczenie i popierających kandydaturę prof.
Zbigniewa Religi
na urząd Prezydenta RP. Zbigniew Religa wycofał się jednak ze startu przed wyborami, popierając kandydaturę
Donalda Tuska
z
Platformy Obywatelskiej
.
W
wyborach parlamentarnych w 2007
kilku kandydatów SD startowało do
Sejmu
z list różnych komitetów (
PSL
,
LiD
,
PO
). Z listy PO mandat uzyskał
Adam Krupa
, który pozostał członkiem klubu parlamentarnego tej partii (w połowie kadencji wystąpił z SD, przystępując do PO).
Siedziba SD przy ul. Chmielnej 9 (dawniej: Rutkowskiego 9)
2009
W styczniu 2009 do partii przystąpił eurodeputowany
Paweł Piskorski
(wybrany z listy
Platformy Obywatelskiej
, od kwietnia 2006 bezpartyjny), który zasiadał w grupie
Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy
. 21 lutego został on przewodniczącym Stronnictwa Demokratycznego. Dotychczasowy p.o. szefa partii
Krzysztof Góralczyk
objął funkcję przewodniczącego Rady Naczelnej ugrupowania (pełnił ją do października).
28 lutego Rada Naczelna SD wybrała nowy zarząd[3]. Znalazły się w nim m.in. osoby, które przystąpiły do SD po wyborze na przewodniczącego Pawła Piskorskiego, jak
Robert Smoktunowicz
,
Andrzej Potocki
czy Jan Artymowski.
W
wyborach do Parlamentu Europejskiego
partia wystawiła swoich kandydatów z listy koalicyjnego komitetu o nazwie
Porozumienie dla Przyszłości
– CentroLewica, do którego należały:
Partia Demokratyczna
,
Socjaldemokracja Polska
i
Zieloni 2004
. Komitet uzyskał 179 602 głosy (2,44%) i nie przekroczył progu wyborczego. Członkowie SD otrzymali 1958 głosów (1,09% głosów w ramach listy, czyli 0,027% w skali kraju dla SD).
Na początku lipca do partii wstąpili członkowie
Demokratycznego Koła Poselskiego
, które stało się 3 lipca parlamentarną reprezentacją SD (od 16 lipca działa pod nazwą "Demokratyczne Koło Poselskie Stronnictwa Demokratycznego"[4]). 10 lipca szefem rady programowej ugrupowania został
Andrzej Olechowski
, który osiem dni wcześniej wystąpił z PO. Nie przystąpił jednak do SD[5].
Według Rzeczpospolitej, majątek partii, który mógłby zostać sprzedany, aby pokryć wydatki na kampanie wyborcze wynosi od 65 mln do 120 mln zł[6]. Wg wyliczeń tej gazety, pieniądze ze sprzedaży (120 mln zł), mogłyby pokryć wydatki na 9 kampanii prezydenckich lub 4 kampanie do parlamentu[6].
Konflikt w Stronnictwie Demokratycznym
Od kilku miesięcy w Stronnictwie Demokratycznym trwa spór pomiędzy częścią działaczy o dłuższym stażu w SD a sojusznikami Pawła Piskorskiego o oblicze ideowe partii, losy jej nieruchomości oraz proces decyzyjny w obrębie ugrupowania[7]. W wyniku tego sporu Rada Naczelna pod przewodnictwem Krzysztofa Góralczyka postanowiła zawiesić Pawła Piskorskiego w roli przewodniczącego ugrupowania oraz zwołać kongres nadzwyczajny na 21 listopada 2009. Z kolei zarząd SD podczas obrad Rady Naczelnej dokonał zawieszenia trzech wiceprzewodniczących związanych ze "starym SD": Lesława Lecha, Dariusza Sitka i Jana Klimka, przewodniczącego Rady Naczelnej Krzysztofa Góralczyka oraz wykluczył dwie inne osoby z zarządu, zwołując jednocześnie nadzwyczajny kongres na 14 listopada 2009[8]. Naczelny Sąd Partyjny uznał te działania za bezprawne[9]. 30 października 2009 frakcja związana z Piskorskim wybrała wiceprzewodniczącym SD
Bogdana Lisa
[10]. Ostatecznie XXIII Nadzwyczajny Kongres SD zwołany przez zwolenników Pawła Piskorskiego odbył się 4 listopada 2009. Uczestniczyło w nim około 20 delegatów ze 106 (reszta – około 70 osób – została uprzednio zawieszona)[11]. Dokonano wyboru przewodniczącego Rady Naczelnej, członków Naczelnego Sądu Partyjnego oraz Naczelnej Komisji Rewizyjnej, zwrócono się również do działaczy SD o "aktywne wsparcie demokratycznych zmian w Stronnictwie"[12]. Na kilka dni przed Kongresem miało miejsce masowe zawieszanie dotychczasowych delegatów na Kongres reprezentujących frakcję przeciwną Piskorskiemu[13]. 19 listopada 2009 sąd rejestrowy zatwierdził zmiany w kierownictwie partii dokonane przez zwolenników Pawła Piskorskiego[14].
21 listopada odbył się w sali "Baltic Room 2" hotelu Marriott XXIII nadzwyczajny Kongres SD zwołany przez frakcję przeciwną działaniom Piskorskiego[15], na którym dokonano odwołania Pawła Piskorskiego z funkcji przewodniczącego partii. W Kongresie uczestniczyło 76 ze 106 działaczy uprawnionych do wzięcia w nim udziału, z czego 75 opowiedziało się za dymisją Piskorskiego. Czasowe kierowanie partią powierzono ponownie Krzysztofowi Góralczykowi[16].
29 listopada 2009 sąd rejestrowy zatwierdził zmiany dokonane we władzach partii przez Pawła Piskorskiego, wykreślając z ewidencji byłego skarbnika Roberta Smoktunowicza i Krzysztofa Góralczyka, jednocześnie wpisując na ich miejsce osoby rekomendowane przez Piskorskiego: Piotra Krośnickiego i Waldemara Prusaka[17].
XXIV Nadzwyczajny Kongres SD, na którym zostały dokonane korekty w statucie, odbył się 9 stycznia 2010. Dokonano połączenia kompetencji prezesa partii oraz szefa Rady Naczelnej[18]. 18 stycznia 2010 warszawski sąd okręgowy uprawomocnił decyzję o uznaniu przywództwa Pawła Piskorskiego w partii[19].
Na 22 maja 2010 został zwołany XXIV Kongres tej części SD, która nie uznaje przywództwa Pawła Piskorskiego w partii[20].
Aktualna reprezentacja w samorządzie
Stronnictwo Demokratyczne Pawła Piskorskiego w niewielkim stopniu reprezentowane jest w samorządzie kadencji 2006–2010. Do SD wstąpili głównie radni związanego z
Włodzimierzem Całką
klubu "Nasze Miasto" w dzielnicy
Warszawa-Bemowo
oraz radna PO w Radzie Warszawy Katarzyna Munio[21]. W Lublinie radnym SD jest były polityk PO Michał Widomski[22]. Radnym SD we
Włocławku
pozostaje Eugeniusz Wypijewski[23], wcześniej związany z postkomunistyczną lewicą[24]. W
Wielkopolsce
partię reprezentują w radach byli działacze PD Dariusz Wilczewski i Artur Dembny (odpowiednio w radach
Konina
i
Kalisza
)[25][26], zaś w
Tarnowie
z klubu PO w radzie miejskiej przeszedł do SD radny Krzysztof Nowak[27]. Stronnictwo Demokratyczne planuje udział w wyborach samorządowych 2010, w tym wystawienie kandydatów na prezydentów miast[28][29].
Udział w wyborach w 2010
14 listopada 2009 podczas drugiego zjazdu
Partii Kobiet
założycielka ugrupowania
Manuela Gretkowska
i przewodniczący Stronnictwa Demokratycznego
Paweł Piskorski
ogłosili stworzenie wspólnego programu i zapowiedzieli, że będą chcieli stworzyć komitet koalicyjny, który w 2010 mógłby wystartować w wyborach samorządowych, a potem parlamentarnych[30]. W dniu 6 marca 2010 partia oficjalnie poparła
Andrzeja Olechowskiego
jako kandydata w
wyborach prezydenckich w 2010
[31]. W związku z kampanią wyborczą rozpoczęto wyprzedaż majątku partii, sprzedając należącą do SD kamienicę przy ul. Świdnickiej 36 we Wrocławiu za cenę 13 mln złotych (cena wywoławcza wynosiła 30 mln złotych). Zapowiedziano jednocześnie dalszą wyprzedaż należących do SD nieruchomości, a partyjni przeciwnicy Piskorskiego poinformowali o zamiarze złożenia doniesienia do prokuratury o popełnieniu przestępstwa w związku z wrocławską transakcją[32]. 9 maja 2010 Rada Naczelna SD upoważniła zarząd do sfinansowania kampanii wyborczej Andrzeja Olechowskiego kwotą 6 mln złotych pochodzącą ze sprzedaży nieruchomości SD[33].
Działacze skupieni wokół
Krzysztofa Góralczyka
i
Lesława Lecha
odmówili poparcia Andrzejowi Olechowskiemu jako kandydatowi na urząd prezydenta, apelując by nie korzystał on w czasie kampanii wyborczej ze środków pochodzących ze sprzedaży nieruchomości Stronnictwa[34]. 13 maja 2010 władze SD powtórzyły ten apel oraz zaapelowały do pozostałych kandydatów, by w debacie podczas kampanii prezydenckiej poruszyli temat nielegalnych ich zdaniem działań Pawła Piskorskiego[35]. Działacze SD przeciwni Pawłowi Piskorskiemu nie udzielili jednolitego poparcia żadnemu z kandydatów przed pierwszą turą wyborów. Niektóre rady regionalne opowiedziały się za
Jarosławem Kaczyńskim
bądź
Januszem Korwin-Mikkem
.
Ostatecznie kandydat SD Andrzej Olechowski uzyskał w wyborach z 20 czerwca 2010 1,44% głosów[36]. Andrzej Olechowski i Paweł Piskorski zapowiedzieli poparcie dla
Bronisława Komorowskiego
w II turze wyborów przewidzianej na 4 lipca 2010[37], zaś działacze SD przeciwni Pawłowi Piskorskiemu zaapelowali o poparcie
Jarosława Kaczyńskiego
.
Szefowie Stronnictwa Demokratycznego
Siedziby
- 1937–1938 – Warszawa, ul.
Nowy Świat
21 m 4
- 1938–1939 – Warszawa, ul. Książęca 4 m 7, do 1937 gmachu
Państwowego Gimnazjum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana
- 1944 – Warszawa, ul.
Radzymińska
53 m 1, siedziba Komitetu Organizacyjnego
- 1945 – Warszawa-
Saska Kępa
, ul. Elsterska 3 (róg Berezyńskiej), w wilii
Grzegorza Fitelberga
i Haliny Szmolcówny
- 1945–1947 – Warszawa, ul. Zgoda 11, w okresie międzywojennym budynek Powszechnego Banku Związkowego w Polsce SA, w latach 1957–1991 redakcja
Kuriera Polskiego
- od 1947 – Warszawa, ul.
Chmielna
9, w latach 1921–1939 siedziba (określanego tzw. domem związkowym)
Związku Zawodowego Maszynistów Kolejowych w Polsce
oraz kinoteatru Palace
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Dokument podpisali odpowiednio:
Tadeusz Bielecki
,
Tadeusz Tomaszewski
,
Hugon Hanke
i Jerzy Kuncewicz, zob. Romuald Turkowski, Parlamentaryzm polski na uchodźstwie 1945–1972 w okresie rozbicia emigracji politycznej w Londynie,
Wydawnictwo Sejmowe
, Warszawa 2001
- ↑ Polska emigracja polityczna: informator [Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Departament I] (wstęp
Sławomir Cenckiewicz
), "Adiutor", Warszawa 2004
- ↑
Potocki, Smoktunowicz i Klimek w nowym zarządzie SD
. polskaliberalna.net, 28 lutego 2009.
- ↑
DKP SD w Sejmie VI kadencji
- ↑
Olechowski: decyzja ws. startu w wyborach – na jesieni
. wp.pl, 10 lipca 2009.
- ↑ 6,0 6,1 Karol Manys:
Piskorski zbiera miliony na wybory
. "Rzeczpospolita", 16 lipca 2009.
- ↑
Klimek: Piskorski nas zwyczajnie oszukał (rozmowa z Beatą Sypułą) w "Polska The Times" z 29 października 2009
;
Adam Zyzman, Zrobiliśmy poważny błąd, wpis na blogu Adama Zyzmana z 20 października 2009
- ↑
Ewa Łosińska, W SD dwie władze, dwa kongresy, "Rzeczpospolita" z 30 października 2009
- ↑
Piskorski zdusił rebelię w SD?, portal wprost.pl z 30 października 2009
- ↑
Posiedzenie Rady Naczelnej SD, aktualności na stronie SD
- ↑
Wojciech Szacki, Cud Piskorskiego: większość z mniejszości, Gazeta Wyborcza z 5 listopada 2009
- ↑
XXIII Nadzwyczajny Kongres Stronnictwa Demokratycznego, informacje na stronie SD
- ↑
Wojciech Szacki, Blitzkrieg Piskorskiego, portal gazeta.pl z 4 listopada 2009
- ↑
Małgorzata Subotić, Piskorski górą w walce o SD, "Rzeczpospolita" z 21–22 listopada 2009
- ↑
Działacze Stronnictwa Demokratycznego spotkali się w Katowicach, Polska The Times z 7 listopada 2009
- ↑
To hańba dla Stronnictwa Demokratycznego, portal wprost.pl z 22 listopada 2009
- ↑
Wojciech Szacki, Piskorski opanował SD, portal gazeta.pl z 30 listopada 2009
- ↑
XXV Kongres SD + fotorelacja, portal polskaliberalna.net z 10 stycznia 2010
- ↑
Piskorski pewny władzy w SD. Wyrok sądu prawomocny, portal gazeta.pl z 18 stycznia 2010
- ↑
Informacja na stronie SD – odłamu przeciwnego Pawłowi Piskorskiemu
- ↑
Radni SD w Warszawie
- ↑
Radny wybrał Stronnictwo, kurierlubelski.pl z 24 lipca 2009
- ↑
Eugeniusz Wypijewski – sylwetka na stronie SD
- ↑
Jędrusik ponownie prezesem S.O.S. im. E. Gierka, sld.bedzin.pl z 14 października 2003
- ↑
Nowy klub SD, portal calisia.pl z 14 września 2009
- ↑
Artur Dembny – strona prywatna
- ↑
Krzysztof Nowak – strona prywatna
- ↑
Świętokrzyskie SD zapowiada udział w wyborach samorządowych, portal money.pl z 11 sierpnia 2009
- ↑
Partie we Włocławku szykują się do wyborów samorządowych, portal mmwloclawek.pl z 6 kwietnia 2010
- ↑
SD i Partia Kobiet razem, portal tvn24.pl z 14 listopada 2009
- ↑
Rada Naczelna SD poparła Andrzeja Olechowskiego w wyborach prezydenckich, aktualności na stronie SD z 6 marca 2010
- ↑
Michał Kokot, Kamienica SD przy Świdnickiej sprzedana za pół ceny, portal gazeta.pl z 29 marca 2010
- ↑
Stronnictwo Demokratyczne wyłoży 6 mln zł na kampanię Olechowskiego, portal polskatimes.pl z 9 maja 2010
- ↑
Uchwała Rady Naczelnej Stronnictwa Demokratycznego z dnia 23 kwietnia 2010 roku, strona odłamu SD przeciwnego Pawłowi Piskorskiemu
- ↑
Stanowisko Prezydium Rady Naczelnej i Zarządu Głównego Stronnictwa Demokratycznego z dnia 13 maja 2010 roku w sprawie sytuacji zagrożenia dla demokracji w Polsce, strona odłamu SD przeciwnego Pawłowi Piskorskiemu
- ↑
Serwis PKW – Wybory 2010
- ↑
Wybory 2010. Olechowski poprze Komorowskiego w drugiej turze, portal gazeta.pl z 24 czerwca 2010
Linki zewnętrzne